Kako se truba ‘ugurala’ u muzičku industriju

Iako je, naročito u posljednjih nekoliko godina, djelovanjem medija među srpskom populacijom prisutna tendencija prikazivanja trube kao autentičnog nacionalnog instrumenta s dubokim korijenima u porijeklu naroda, povijest je drugačija. Ljubav prema trubi datira iz Dragačevskog kraja, naročito verziranom prema ovom instrumentu i zbog toga čuvenom u svijetu, od doba Miloša Obrenovića koji je naredio formiranje Prvog vojnog orkestra 1831. godine.

Od tada, truba zauzima centralno mjesto među puhačkim instrumentima ovih prostora, infiltrirana kroz običaje u sve manifestacije skupnog karaktera, od svadbi do sahrana. Muzika koju trubači izvode različitog je karaktera – mahom su to adrenalinske kompozicije zasnovane na marševima i čočecima južne Srbije, ali se često poseže i za materijalom znatno novije produkcije, čak i za coverima poznatih melodija. Ovim crossoverom, mahom samouki muzičari stvaraju zvučnu sliku potpuno nepoznatu i samim tim veoma intrigantnu zapadnoj civilizaciji.

Centralno mjesto okupljanja je Festival u Guči, pokrenut u listopadu 1961. godine u dvorištu tamošnje crkve Sv. Mihaila i Gavrila. Magični uticaj trubača na lokalni auditivni sklop najbolje se očituje u hodočasničkom pristupu poklonika ove vrste muzike festivalu – u desetak dana trajanja živopisno selo posjeti i do nekoliko stotina tisuća ljudi.

Da ne bude zabune, nije to samo skup balkanskih znatiželjnika – muziciranje Feata i Ekrema Sejdića, Bobana Markovića, Milana Mladenovića i ostalih virtuoza privuče i veliki broj etabliranih performera svjetskog glasa. “Nisam znao da se truba može svirati na ovaj način” rekao je jednom prilikom Davis Miles.

Manje je poznato da je aktivnije uvođenje srpskih trubača u rok muziku prvi najavio, na svom izdanju, Džoni Štulić, ali ga je ipak iste godine pretekao Goran Bregović, snimivši “Đurđevdan”, tako da je projekt postao deplasiran. A upravo je desetljeće nakon toga sarajevska ‘Lopuža koju nisu uhvatili’ od trubača napravio brand, oformio Orkestar za sahrane i svadbe i prikladnom etno muzikom s prostora istočno od Drine krenuo u osvajanje svijeta.

Najznačajnija odskočna daska za globalnu slavu Bregovića i za trubače uopće, bili su filmovi Emira Kusturice, poslije kojih se ‘svi na noge’ rafalima iz kalašnjikova rijetko tko mogao oduprijeti. Kreativno i financijsko razilaženje s Bregovićem, režiser je premostio okupljanjem No Smoking Orchestra, transformirajući odličan rock bend u ‘unca unca’ lakrdijaše.

Lavina je pokrenuta i više nema nikoga tko će je zaustaviti – trubači sudjeluju i na albumima Riblje čorbe, evo ih i kod Nede Ukraden i kod cyber-folk-nimfe Jelene Karleuše, ali i na soundtracku argentinske TV sapunice “Resistire”. Hiperprodukcija će, naravno, dovesti do zasićenja tržišta i samo će pravi opstati, ali će do tada još puno vode proteći.

Projekt “Mile sa Čubure vs. Muzička industrija” još je jedno zahvaćanje aktualnog trenda, ovdje i u funkciji popularizacije serije na programu stanice B-92. U ovom ironičnom ostvarenju odlični glumac Zoran Cvijanović (“Sivi dom”, “Oktobarfest”, “Mi nismo anđeli”, “Lepa sela lepo gore”…) stavlja krinku Mileta, čovjeka koji se na sebi svojstven način bori protiv surove tranzicije i svih njenih agendi, od uvođenja eura do učenja stranih jezika.

U središtu CD epizode je svjetska diskografska industrija i njeni merkantilni postulati, a način borbe je pokazivanje da i u trubačkoj verziji pop-rock hitovi mogu zvučati dobro (ako ne i bolje, po mišljenju Mileta sa Čubure): “Ima da im razvalimo muzičku industriju, tu je centar njihove imperije! Ne vladaju oni preko berze, nego preko top liste! Prvo ti puste rock and roll, pa tek onda otvore ambasadu” besjedi na početku veliki antitranzicioni borac.

Mile sa Čubure se protiv muzičke industrije bori uz pomoć orkestra Bojana Ristića, Jovice Ajdarevića, Miroslava Krstića i Bobana Markovića.

Na nosaču zvuka je devet kompozicija, a između njih Cvijanovićeva, odnosno Miletova naracija. Niz otvara “We Will Rock You” grupe Queen, nastavljaju ga dva srpska standarda – jedan filmski (“Otpisani” Milivoja Markovića, koji i nije doživio veću obradu, jer su u osnovi originala također puhači) i jedan pop (“Maljčiki” Idola), da bi uslijedila legendarna “La Bamba“.

A zatim, najneočekivaniji zahvat u pop ostavštini, ujedno i najbolji broj na albumu – “One Step Beyond” sastava The Madness pa “Quantanamera” Hoze Fernandez Diaza, da bi za kraj bilo ostavljeno ludilo – “Ej Branka, Branka” iz repertoara Tome Zdravkovića te konačni udar obesmišljavanja esencije brit-popa “Wonderwall” Noel Gallaghera iz Oasisa. Krug zatvara još važeća himna SiCG “Hej Sloveni” u rudimentarnoj verziji.

I zaista, ovaj disk, pored prvotne namjene da zabavi i razveseli šarenu publiku, dokazuje da između svjetskih i domaćih muzičkih brojeva nema u suštini nikakve razlike i da između, ‘ove’ i ‘one’ potrošne robe (a što popularna muzika uistinu je) nema a ma baš nikakve razlike.

Uostalom, o tome bjelodano govori i maestro Boban Marković koji je sa svojim trubačima na programu svih važnijih svjetskih metropola u 2005. godini: “Jedina razlika između velikih koncerata i svadbi je ta, što na koncertima nema mlade“.